آرامش خاطر

جایگاه پژوهش روانشناسی در ایران

برای انجام پژوهش دربارۀ روانشناسی و بهداشت روان باید از نیازهای موجود آگاهی داشت . تا کنون بیشتر سیاستگذاری ها و تصمیم گیری ها در ایران مانند بسیاری از کشورهای رو به رشد بر پایه شواهد آماری موجود در کشورهای پیشرفته انجام شده است که با توجه به تفاوت های موجود، بهداشت جهانی فرهنگی- اجتماعی- اقتصادی مؤثر در شیوع و روند اختلال های روانپزشکی تکیه به آن بررسی ها به تنهایی کافی نیست.  پژوهش ها باید بر پایه نیازهای هر جامعه انجام شود تا از انجام پژوهش های غیرضروری و دوباره کاری جلوگیری شود.  روشن است که این یافته ها می توانند تأثیر چشم گیری بر انتخاب موضوع ها و روند انجام پژوهش های کشور داشته باشند. روش های گوناگونی برای بررس ی پژوهش های انجام شده در زمینه بیماری ها و اختلال های روانپزشکی موجود است .یکی از روشها، بررسی منابع تأمین هزینه تعلق یافته به پژوهش های انجام شده در هر زمینه یا موضوع و مقایسه آنها در طول د وره های زمانی است. هرچند این روش، اطلاعاتی، در مورد مراکز ارا یه کننده هزینه و موضوع های مورد علاقه آنها فراهم می کند، ولی اطلاعاتی درباره پژوهش های انجام شده ای که بابت انجام آن هزینه ای دریافت نکرده اند نمی دهد. روش دیگر، بررسی فعالیت های گوناگون پژوهشی دانشگاه ها و مراکز پژوهشی است هم اکنون یکی از معیارهای مهم رتبه بندی این مراکز در کشور ما، شمار مقاله های منتشرشده از آن ها می باشد . این روش نیز اگرچه اطلاعاتی در گستره پژوهش های انجام شده می دهد، ولی شمار زیادی از پژوهش های انجام شده لزوماً پژوهش های دانشگاهی یا مربوط به مراکز پژوهشی نیستند . یکی دیگر از روش ها بررسی کمّی مقا له های منتشر شده می باشد. این روش یکی از کارآمدترین شیوه های بررسی پژوهش های منتشرشده با بهره گیری از بررسی های علم سنجی  و بررسی مقاله های پژوهشی منتشرشده در نشریات علمی است و می تواند اطلاعات گسترده و دقیقی در بارۀ همه پژوهش های انجام شده در زمینه مورد بررسی به دست دهد. تا کنون چند ین بررسی علم سنجی در زمینه اختلال های روانپزشکی در کشورهای مختلف جهان انجام شده است .پژوهش های منتشرشده در سه مجله معتبر روانپزشکی را بررسی کردند و دریافتند که در آن مجله ها بررسی های زیست شناختی بیشترین فراوانی را داشته و پژوهش های روانشناسی و اجتماعی به ترتیب رتبه دوم و سوم را از نظر تعداد داشته اند .روند پژوهش های منتشر شده در دو مجله روانپزشکی را در فاصله سال های 1969 تا 1990 بررسی کردند و دریافتند که افزون بر رشد چشم گیر شمار مقاله های منتشرشده در موضوع زیست شناسی، با گذشت زمان توجه به بیماری های خاص جایگزین توجه به د سته کلی بیماری ها شده است .با تحلیل مقاله های منتشره از نویسندگان آلمانی در زمینه های مرتبط با روانپزشکی اجتماعی، بررسی های انجام شده در زمینه خدمات بهداشت روان را متمرکز بربیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا گزارش نمودند. با بررسی پژوهش های انجام شده بر روی اختلال اسکیزوفرنیا درسه مجله معتبر آمریکا، بریتانیا و استرالیا دریافتند که پژوهش های بالینی روندی رو به کاهش داشته اند. اندک بررسی های علم سنجی انجام شده در کشور ما، دربارۀ پایان نامه های پزشکی و کیفیت نگارش علمی آنها یا برونداد مقاله های پزشکی در بانک های بین المللی بوده است. تا آنجایی که ما اطلاع داریم، تا کنون پنج پژوهش علم سنجی در مورد روانپزشکی، روانشناسی و بهداشت روان ایران به صورت مقاله منتشر شده ولی اختصاصاً در زمینه اختلال هایروانپزشکی پژوهشی انجام نشده است.هم اکنون بانک مقاله های مربوط به بهداشت روان در بانک اطلاعات پژوهش بهداشت روان کشور ایران با عنوان در دسترس http://www.ppcr.tums.ac.ir با آدرس اینترنتی می باشد. تدوین این بانک در مرکز ملی تحقیقات علوم پزشکی کشور با اهدا ف ساماندهی یافته های به دست آمده از فعالیت های پژوهشی ، فراهم کردن امکان دسترسی آسان پژوهشگران به مدارک موجود در زمینه فعالیت های پژوهشی کشور و فراهم کردن امکان برنامه ریزی ملی و اولویت گذاری پژوهشی در زمینه های یاد شده در کشور انجام شد و کلیه مقاله های مرتبط با بهداشت روان کشور در حوزه های علوم پایۀ عصب - روانشناختی، علوم روانشناختی و تربیتی، اجتماعی و فرهنگی مرتبط با بهداشت روان، همه گیرشناسی اختلال های روانی و پدیده های بهداشت روان، علوم بالینی، خدمات بهداشت روان، اختلال های روانپزشکی، پیش گیری و درمان در ایران ، بهداشت روان کودکان و نوجوانان در ایران و موضوع های خاص بهداشت روان در ایران، شامل بهداشت روان در گروه ها گردآوری شده است وجود این بانک می تواند منبع بررسی های علم سنجی در بهداشت روان ایران باشد. هدف از انجام این بررسی که بخشی از پروژه گسترده بررسی کمی مقاله های بهداشت روان کشور است (شریفی و همکاران، 1383 )، بررسی کلیه مقاله های پژوهشی در زمینه اختلال های روانپزشکی منتشر شده در یک دوره سی ساله از سال 1352 تا 1381 می باشد.